Apêndice:Reconstruções proto-tupi: diferenças entre revisões
Conteúdo apagado Conteúdo adicionado
→ nova página: Reconstruções do Proto-Tupí, Proto-Tuparí, Proto-Mundurukú, Proto-Mawé-Guaraní e Proto-Tupí-Guaraní... |
(Sem diferenças)
|
Revisão das 15h51min de 25 de julho de 2020
Reconstruções do Proto-Tupí, Proto-Tuparí, Proto-Mundurukú, Proto-Mawé-Guaraní e Proto-Tupí-Guaraní (Nikulin 2020):[1]
glosa | Proto-Tupí | Proto-Tuparí | Makuráp | Proto-Tuparí Nuclear | Karitiána | Proto-Mundurukú | Proto-Mawé-Guaraní | Sateré-Mawé | Proto-Tupí-Guaraní |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
semente, rosto | *jupa | *jopa | copa ‘grão’ | — | sypo ‘olho, semente’ | *ðópa ‘rosto’ | — | — | — |
morrer.PL | *paP | *paP | paP ‘esturricar’ | *paP | pop | — | *paP | paP | *paP |
pé | *py/*mby | *mbi | mbi | *βi(-to) | pi | *i | *py/*mby | py/my | *py/*mby |
interior | *py | *pi | pi | *pi | (?) pi-p | *pi ‘boca’ | *py | — | *py |
fígado | *py(-)ʔa/*mb- | *piʔa | pia | *piʔa | — | *pia̰ | *pyʔa/*mbyʔa | pyʔa/myʔa | *pyʔa/*mbyʔa |
filho de mulher | *mẽpyT | *mẽpiT | mẽpiT | *mẽpiT | — | — | *mẽpyT | mẽmbyT | *mẽmbyT |
sentado | *apyK | *epiK | — | *epiK | (?) mbik | *(ʔ)ábik | *apyK | (ʔ)apyK | *(w-)apyK |
mão | *po/*mbo | *mbo | mbo | *βo | py | *py | *po/*mbo | po/mo | *po/*mbo |
pele, casca | *pe | *pe | pe | *pe | pa | — | *pe | pe | *pe |
caminho (abs.) | *pe | *pe | pe | *pe | pa | *e | *pe | — | *pe |
caminho (rel.) | *jape | *(j)aːpe | *(ʔ)aːpe | *tsape | *-rape | ||||
ovo | *(j)upi(-ʔa) | *jopiʔa | copia | *opiʔa | sypi | *ðopia̰ | *(ts)upiʔa | (s)upiʔa | *-rupiʔa |
cupim | *ŋguP-~*ŋgupi- | *ŋgoP- | ŋgowa | *ŋgoPʔi | ŋgypy | *kópiã̰ | *ŋgupi- | ŋupiʔa | *kupiʔi |
rosto, testa | *jəba | *jeba | cepa ‘testa’ | *eβa ‘olho’ | — | — | *tsoβa | — | *toβa ‘rosto’ |
esposo | *mẽT | *mẽT | — | *mẽT | mãn | — | *mẽT | — | *mẽT |
ir.PL | *waT | *waT | (?)waT ‘sempre’ | *waT | hot | — | *waT | waT | — |
chorar | *waK | *waK | — | *waK | hok ‘tocar violão’ | (?) *wa | *waK | waK | — |
machado | *wy | *wi | wi | *wi | hi | — | *wy | (?) ywy-haP | *jy |
assar | *wyP | — | — | — | hip | — | *wyP ‘cozido’ | wyP | *jyP |
espinho | *wu | *woː | — | *woː | hy | — | *wu | hu | *ju |
vermelho | *wuP | *woP | woP | *woP | — | — | *wuP | huP | *juP ‘amarelo’ |
pescoço | *wuT(-ꝁɯP) | *woT-kyP | woT-kyP | *woT-kyP | hyt-o | — | *uT(-ʔyP) | huT-ʔyP | *juT |
assoprar | *wɯ | *wy | wy | — | he | — | — | — | — |
mel, caba | *ewiT | *ewiT | — | *ewiT | eet (< *ahit) | *eit | *ewiT | — | *eiT |
socar | *təK | *teK | — | — | tak | *cyk ‘quebrar’ | *toK | toK | *tsoK |
larva | *təK | *teK | — | *teK | ken-tak | — | *toK | — | *coK |
mãe | *ty | *ti | ti | *ti | ti | *ci | *ty | ty/ny | *cy |
lua | *waty | — | — | — | oti (< *hoti) | *waci | *wa(ː)ty | wa(ː)ty | *jacy |
doer, dor | *(j)aty | *jati | cati | *asi | oti | — | *tsaty | saty | *tacy |
pesado | *potyC | *poti | poti | *poti | pyti | *poci | *potyC | potyC | *potsyC |
pegar, agarrar | *pytyK | — | — | — | pitik | — | *pytyk | pytyk | *pytsyK |
ver | *tuP | *toP | to-a / toP | *toP | typ ‘achar’ | *co (?) | *ẽnduP ‘ouvir’ | wanẽnduP | *(-r)ẽnduP |
banhar | *atu(K) | *ato | c-ato | *ato | oty | *(ʔ)áĵok | *atuK | — | *acuK |
grande | *atu | *-ato | c-ato | *-ato | py-oty ‘dedão’ | — | *-atu | (?) wato | *wacu, *-acu |
veado | *ɯtɯɯ | *ytyː | yty | *ytyː | (?) nde | *ici | *ytyː | ytyː | — |
queixada | *jaVte | *jaote | caote | *ðaote | sojca | *ða̰ĵe(ʔ) | — | — | — |
sair | *tẽP | — | — | — | tãm ‘voar’ | *cẽm | *tẽP | wẽẽ-tẽP | *cẽP |
chegar | *atẽP | otãm | *(ʔ)áĵẽm | *atẽP | *w-acẽP | ||||
carapanã | *tiK | *tiK | — | *tiK | tik | *cik | — | — | — |
fogo (abs.) | *atʲa | — | — | — | (?) iso | *atʲa | arja | *ata | |
fogo (rel.) | *j-atʲa | *ðáxa | *tsatʲa | *tata | |||||
amargo | *ndəP | *ndeP- | — | *ðeP- | taːp | *cyp | *ðoP | noP | *roP |
morro | *ndo | *ndo | ndo-a | *ðo(ː) | — | *co-ʔa | — | — | — |
arara (esp.) | *k(ʲ)aru | — | — | — | — | *káro | *karu | karu | — |
boca | *wuru | (?) *worV- | (?) (w)ora-pi | — | — | — | *wuru | — | *juru |
papagaio | *awuru | *aworo | — | *a(w)oro | — | *áro | *awuru | (?) awuru ‘besouro’ | ajuru |
olho | *(e-)ca | (?) *jija | cica | — | aso ‘rosto’ | *(é)ta | *tse(T)ca | seha (3 i-há) | *tsetsa |
pedra | *wyca | — | — | — | iso ‘p/ moer’ | *wíta-ʔa | *wica | — | *ita |
jacaré | *waco ~ *wacu | *waco | wato | *waco | osy (< *hosy) | — | — | — | — |
mutum | *mỹcũ | *mĩcõ | mĩtõ | — | mbisỹ | *wítõ | *mỹcũ | myñũ | *mỹtũ |
batata | *wecyK | — | — | — | — | *wécik | *wecyK | — | *jetyK |
calcanhar | *pyCja | *pija- | — | *pia(-)ta | piːso | *ʔíða | *pyca | pya (< *pyha) | *pyta |
raiz | *ja(-)po | — | — | — | — | *t-aby(ʔ) | *tsapo | sapo | *tapo |
cabelo, pelo, pena | *jaP | *jaP | caP | *ðaP | sop | *ðap | *tsaP | saP | *-raP |
aldeia | *jaP | *ja(ː)P | caP | *ðaːP | — | — | *tsaP | — | *taP |
escorpião | *jaT | *jaT ‘cobra’ | caT | *ðaT | — | *ðat | — | — | — |
dente | *jãC | *jã(ː)C | ñãC | *jã(ː)C | ñõñ | *ðãj | *tsãC | ñãC | *tãC |
folha | *jəP | *jeP | ceP | *ðeP | -sap | *ðyp | *tsoP | y-hoP | *toP |
líquido, urina | *jɯ | *ji | — | *ði | se | *ði | *tsy ‘urina’ | sy | *ty |
tatu | *jaCju | *jajo | — | *ðaðo | sosy | *ða̰jðo(ʔ) | *tsacu | sahu | *tatu |
respiração, vento | *pyCju | *-pijo | — | *-piðo | ñõpisy | *ka(ʔ)-bíðo | *pycu, *-βycu | — | *pytu, *y-βytu |
pai | *cuP | *jo(ː)P | — | *ðo(ː)P | syp | *t-op ‘marido’ | *tsuP | suP ‘esperma’ | *tuP (3 *tuP) |
bicho-de-pé | *jũK | *jõK | ñõK | — | — | *ðõŋ | *tsũK | ñũK | *tũK |
nome | *jeT | *jeT | ceT | *ðeT | sat | — | *tseT | seT | *teT |
fezes | *jṼT | *jẽ(ː)T | ñẽT | *jẽ(ː)T | ñĩn | *ðãn | *tsũT | ñũT | — |
tucano | *jɯokãT | *jõkãT | ñõkãT | *jõkãT | nĵeʔokõn | *cokãn (<*cio-) | *tsũkãT | ñũ(K)kãT | *tũkãT |
segurar | *k(ʲ)əK | — | — | — | kak | *kyk | *we-koK | — | *je-koK ‘apoiar’ |
jacu | *waku | *wako | wako-pẽP | *wako | — | *wako | *waku | — | *jaku |
quente | *(j)aku(P) | *(j)akoP | — | *akoP | oky | *ðákʲip | *tsakuP | sakuP | *takuP |
novo | *pakuP | *pakoP | — | *pakoP | — | *pakuP | pakuP | — | |
gordura | *kʲaP | *ʔaP | — | *ʔaP | — | *xep | *kaP | kaP | *kaP |
língua | *kʲũ | *ʔõ | — | *ʔõ | — | *kõ | *kũ | (?) sẽŋgu | *kũ |
não maduro | *kʲɯT | *ʔyT | — | *(ʔ)yT | ket | *kit | *kyT | ʔa-kyT | *kyT |
dormir | *kʲeT | *ʔeT | eT | *ʔeT | kat | *xet, *kʲíĵ-ap ‘abrigo’ | *keT | keT/ŋeT, ŋet-aP ‘moradia’ | *keT |
cair | *ꝁaT | *kaT | kaT ‘descer’ | *kaT | ʔot | *ʔat | *ʔaT | ʔaT | *ʔaT |
ingerir | *ꝁu | *ko | — | *ko | ʔy | *ʔo | *ʔu | u-ʔu | *ʔu |
morder | *tuꝁu | *toko | — | *toko | — | — | *tuʔu | tuʔu | *coʔo |
gongolo | *ꝁuT | *koT | (?) ŋgoT | *koT | (?) yr(-)o | *ʔut | *ʔuT | ʔuT | *ʔuT |
árvore, pau | *ꝁɯP | *kyP | kyP | *kyP | ʔep | *ʔip | *ʔyP | arja-ʔyP | *ʔyP |
filho | *ꝁɯT | *kyT | — | *kyT | ʔet | *ʔit | — | — | — |
terra | *ꝁɯC, *ꝁɯC-py | *kyC | kyC | *kyC | ʔejejepi | —*ḭpi(ʔ) | *ʔyC, *(ʔ)yβy | ʔyC | *ʔyC, *(ʔ)yβy |
vomitar | *ẽꝁẽT | *ẽkẽT | — | *ẽkẽT | — | — | *ẽʔẽT | *ñ-ẽʔẽT | *w-ẽʔẽT |
galho | *jãŋã | *jãŋã | ñə̃ŋə̃ | *ãŋã | ñõŋõ | *ðakã | *tsãŋã | jãŋã | *tãkã |
caba | *ŋgaP | *ŋgaP | ŋgaP | *ŋgaP | ŋgop | — | *ŋgaP | ŋaP | *kaP |
seio, peito | *ŋãP | *ŋẽP | ŋẽP | *ŋẽP | nõm | *kãm | *ŋãP | — | *kãm |
roça | *ŋgə | *ŋge | ŋge | *ŋge | ŋga | *ky | *ŋgo | ko/ŋo | *ko |
líquido | *ŋgɯ | *-ŋgy | — | *-ŋgy | ŋge ‘sangue’ | — | — | — | — |
piolho | *ŋgɯP | *ŋgyP | ŋgyP | *ŋgyP | ŋgep | *kip | *ŋgyP | ŋyP | *kyP |
cabeça, fruto | *ʔa | *ʔa | a- | *ʔa | ʔo | *ʔa | *ʔa | ʔa | *ʔa |
tubérculo | *ʔəK | *(ʔ)eK | — | *(ʔ)eK | — | *más-yk ‘mandioca’ | *ʔoK | — | *ʔoK |
urubu | *uruPʔu | *oroPʔo | — | *oroPʔo | — | *óropo | *uruβu | uruwu | *uruβu |
asa, pena | *peP(ʔ)o | *pePʔo | — | *pePʔo | papy | — | *pepo | pepo | *pepo |
pium | *mbiʔu ~ *piʔũ | *mbiʔo | mbio | *βiʔo | — | — | *piʔũ | — | *piʔũ |
água | *ʔɯ, *ʔɯ-jɯ | *ʔy | yː | *ʔy-ŋgy, *ʔyː | e ‘chuva’, e-se ‘água’ | *(ʔ)í-ði | *ʔy | y-ʔy, -ʔy- | *ʔy |
b.-preguiça | *aʔi | — | — | — | oʔi | *a̰ j ~ *a̰ i | *aʔi | — | *aʔi |
cauda, rabo | *juaC(-po) | *joaC | coaC | *owaC | sypoj | *t-oa̰j-by | *tsuaC(-po) | suwaC-po | *tuwaC |
sol | *ŋgəaT | *ŋgeaT | ŋgeaT | *ŋgiaT ‘céu’ | — | — | *ŋguaT | — | *kʷaT,*kʷar-atsy |
flecha (abs.) | *ə-ꝁɯP | *e-kyP | e-kyP | *e-kyP | — | *op | *uʔyP | — | *uʔyP |
flecha (rel.) | *j-ə-ꝁɯP | *je-kyP | ce-kyP | *ðop | *-tsuʔyP | *-ruʔyP | |||
casa (abs.) | *əK | *eK | eK | *eK | — | *yK-ʔa | *oK | soK ‘ninho’ | *oK |
casa (rel.) | *j-əK | *jeK | ceK | *ðeK | *ðyK-ʔa | *tsoK | *-roK | ||
eu | *u-/*ũT | *o-/*õT | o-/õT | *o-/*õT | y-/ỹn | *õn | *u-i- | uj- | *wi- ‘1SG.CRF’ |
dar | *ũP | *õP | õP | *õP | — | *ỹm | *ũP | ũP | — |
sangue | *jəɯ | *jey | cey | *ey | — | *ðoj | *cuy | suː | *tuwy |
tu | *e-/*ẽT | *e-/*ẽT | e-/ẽT | *e-/*ẽT | a-/ãn | *ẽn | *e-/*ẽT | e-/ẽT | *e- ‘2SG.CRF’ |
porta | *ək-ẽT | *ekẽT ‘praça’ | — | *ekẽT | akãn ‘aldeia’ | — | *okẽT | okẽT-ypy | *okẽT |
carne | *(j)ẽT | *jẽT-ʔã | ñẽrə̃ ~ ñỹrə̃ | *jẽT-ʔã | — | *ẽn | — | — | — |
Referências
- ↑ Nikulin, Andrey. 2020. Proto-Macro-Jê: um estudo reconstrutivo. Tese de Doutorado em Linguística, Universidade de Brasília.